Stonka: Chochoły

wyzwanie: flakonik, masło, inkwizycja, chochoły, „słyszę kroki w przedpokoju”

Moi rodzice nigdy nie mieli poczucia humoru.

Gdy byłem jeszcze mały, nie miałem innego wyboru, jak siedzieć z nimi w niedzielne popołudnia przy stole i słuchać maminych historyjek z młodości czy ojcowskich żartów zasłyszanych w metrze. Zawsze zakrywałem sobie wtedy twarz dłońmi, zastanawiając się, dlaczego akurat ja muszę mieć tak bardzo nieśmiesznych rodziców, przez dziewięć lat rozważań do niczego jednak nie doszedłem. I gdy siedziałem tak przy stole, odgrodzony rękami od zaraźliwej nieśmieszności moich rodziców, która z czasem przeniosła się na mojego brata i siostrę, popełniłem jeden ogromny, kategoryczny błąd, którego żałuję po dziś dzień – z nudów narysowałem kaczkę na serwetce.

Była to najbrzydsza kaczka, jaką świat kiedykolwiek widział i jaką kiedykolwiek zobaczy.

Prosty szkic zapoczątkował w moich rodzicach przypływ ambicji, który określił plany na moją przyszłość na następne siedemdziesiąt lat. Tego samego popołudnia, na trzy dni przed moimi dziesiątymi urodzinami, moja rodzina okrzyknęła mnie drugim da Vinci i pomijając fakt, że popłakałem się wtedy niemiłosiernie, myśląc, iż próbują mnie obrazić (nie miałem najmniejszego pojęcia, kim był Leonardo), to na sam fakt odkrycia nowego talentu zareagowałem zupełnie obojętnie. Podczas gdy moja matka próbowała zapisać mnie do szkoły plastycznej, a ojciec zwolnił mnie z najbliższych trzech miesięcy podstawówki, ja siedziałem przy tym samym stole i rysowałem kaczki na serwetkach.

Trzy dni później odbyło się moje małe przyjęcie urodzinowe. Była na nich moja młodsza siostra, tata i mama. Brat został na uczelni, więc wręczył mi prezent dzień wcześniej. Jak mogłem się spodziewać, był to zestaw do rysowania. Taki sam, dobę później, na moje ręce złożył mi ojciec, a następnie, po kilku minutach i paru wymownych spojrzeniach w stronę taty, moja matka. Gdy porzuciłem wszelką nadzieję na upragniony, zdalnie sterowany samochód, pośród pudełek z ołówkami, pojemniczków z gumkami i trzech temperówek, zauważyłem małe opakowanie, które po głębszej analizie okazało się być zbyt drobne, by być następnym zestawem do rysowania czy elektroniczną zabawką.

W środku jednak leżał namacalny dowód braku poczucia humoru moich rodziców.

Z początku nie wiedziałem, o co chodzi. Trzymałem w dłoniach paszport i legitymację szkolną, patrząc na matkę, która zawiesiła się na ramieniu ojca, niemal płacząc ze śmiechu. Tata zadzwonił do mojego brata by pochwalić się swoim wyczynem, a mi pozostawało siedzieć i czekać, aż wytłumaczy mi o co chodzi.

Miałem dziesięć lat, gdy rodzice zmienili mi imię na Janek.

– Jan Matejko, jak ten sławny malarz – tata wskazał palcem linijkę tekstu w paszporcie, jakbym sam jej nie widział. – Rozumiesz? Bo my mamy na nazwisko Matejko! – roześmiał się ponownie, czochrając mi włosy jak jakiemuś małemu głuptasowi.

Po pierwsze – wiedziałem, kim był Matejko (w przeciwieństwie do Leonarda, ten dotąd pozostawał dla mnie jakąś dziwną obelgą), a po drugie – zrobiło mi się szkoda moich rodziców. Nie przez to, że ten żart był naprawdę słaby, ale dlatego, że minęło dziesięć lat, a oni dopiero wtedy zorientowali się, że mogli go zrobić przy moich narodzinach.

Nie płakałem. Stałem na środku pokoju z paszportem w ręku, patrząc spokojnie na moich rodzicieli i wtedy właśnie, gdy cały świat zdawał się być jednym wielkim żartem, gdzieś bardzo głęboko w mojej podświadomości narodziła się nienawiść do wszystkiego, co związane było z Matejką. I z urzędnikami od zmiany imion. I z kaczkami. I w ogóle ze wszystkim.

Z czasem jednak, po wielu trudach, przyzwyczaiłem się do swojej nowej tożsamości. Do rodziców, który wchodzili bez zapowiedzi do mojego pokoju i wieszali na ścianach różne reprodukcje Matejki, do szyderczych śmiechów kolegów z klasy, a także do nieustannego, nieuzasadnionego zachwytu dziewczyn. Na żadne z nich nie zwracałem uwagi. Kiedyś nawet próbowałem być złośliwy i powiedziałem „odczepcie się wszyscy ode mnie”, jednak pomijając płacz małej Wiktorii, dziewczyny, która wzdychała do mnie najgłośniej – moja reputacja pozostawała bez zmian.

Lata mijały, a ja nadal byłem uważany za najzdolniejszego artystę w klasie. Znienawidzone kaczki zaczynały wyglądać trochę lepiej z poskręcanymi karkami i z pourywanymi skrzydłami, ale nie licząc czerwonych plam kaczej krwi, rysunek nadal przypominał ten sam, który narysowałem w wieku prawie dziesięciu lat podczas niedzielnego obiadu.

– Ta brutalność jest taka świeża i odkrywcza – powiedziała kiedyś Wiktoria, oglądając moje szkice, dotykając każdy z nich, jakby czując wszystkie pociągnięcia ołówkiem i plamy farby (przy okazji rozmazując cały rysunek). Mówiła to z tak wielkim przekonaniem i na tyle głośno, że stworzyła wokół nas całkiem pokaźny tłum nowych fanów. – Nadajesz nowy sens kaczkom!

Nie wiedziałem dokładnie, o co jej chodziło z tym „nowym sensem kaczek”, ale od momentu, w którym popłakała się przeze mnie, starałem się kiwać przy niej głową i udawać, że rozumiem.

Nie rozumiałem. Nie mogłem też pojąć, dlaczego nikt nie podejdzie do mnie i nie powie czegoś tak krytycznego i okropnego, że aż spłonę rumieńcem i będę musiał odwrócić wzrok – a chyba właśnie tego chciałem. Nie wystarczała mi pusta satysfakcja z pochwały brzydkiego rysunku. Chciałem, by ludzie adorowali ten talent, o którym byłem przekonany, że istnieje.

I nagle doznałem olśnienia – skoro wszyscy wierzyli w moje artystyczne umiejętności, to czemu nie wmawiać im, że umiem rysować, tak długo, aż w końcu naprawdę będę potrafił to robić? Rekomendacje, pieniądze i popularność już miałem, więc do sukcesu brakowało mi jedynie talentu, którym mogłem rzeczywiście zaistnieć w świecie artystów i osiągnąć wymarzoną satysfakcję.

Trafiłem na Akademię Sztuk Pięknych.

Zdobyłem umiejętności, upragnioną wiedzę na temat Leonarda i jeszcze większą niż wcześniej sławę, jednak samorealizacja i zadowolenie z samego siebie aż po dziś pozostały nierealną perspektywą na przyszłość.

I oto jestem. Jan Matejko – niestabilny emocjonalnie artysta, który zdobył sławę dzięki imiennikowi sprzed ponad stu lat i dzięki kaczkom na serwetkach.

– To pan jest tym sławnym malarzem?

Nagle słyszę delikatny głos, który mimo swojej miękkości brutalnie wyrywa mnie z rozmyślań, rozszarpując błogą kontemplację nad przeszłością na strzępy i rozrzucając jej kawałki po całym pomieszczeniu. Miałem nadzieję, że w tej wnęce Muzeum Narodowego mnie nie znajdą. Przecież to daleko od wejścia, ludzi, światła, zainteresowania i w ogóle wszystkiego. Jak ja się tutaj znalazłem? Powinienem zostać w domu, tam byłem bezpieczny. Nie musiałbym teraz mentalnie przygotowywać się na konfrontację z właścicielem głosu, na którą wcale nie jestem gotowy. Obejmuję się ramionami i przyciskam je do siebie, próbując opanować drżenie. Niech mnie ktoś stąd zabierze, błagam.

Nie jestem gotowy. Nie jestem gotowy. Nie jestem –

Gwałtownie otwieram oczy, nie zdając sobie sprawy, że były cały czas zamknięte. Kilka metrów ode mnie stoi dziewczyna z szerokim uśmiechem na twarzy, który, w przeciwieństwie do mojego, nie wygląda jak szczękościsk.

– T-tak – mówię, zająkując się na pojedynczym słowie. Żałosne.

Skąd ten brak pewności siebie? Na pewno chodzi jej o mnie. To niemożliwe, żeby chodziło jej o drugiego Matejkę.

 „A może jednak?”, myślę, a ciarki mimowolnie przechodzą mi po plecach. Może powinienem wykrzyknąć na cały głos „To ja jestem Jan Matejko!”, trzymając równocześnie transparent z napisem „Ale to nie ja namalowałem Bitwę pod Grunwaldem”, by rozwiać wszelkie wątpliwości?

Nie, nie, nie, nie muszę tego robić. Przecież jestem sławny i na pewno chodzi jej o mnie.

Poprawiam na sobie niespokojnie marynarkę, a dziewczyna podchodzi bliżej. Mierzę ją wzrokiem. Ma kruczoczarne loki opadające na wąskie ramiona, błyszczące jasne oczy, dużą teczkę w ręku i zwiewną sukienkę pod ciemnym płaszczem. Przez chwilę zastanawiam się, dlaczego nie zostawiła okrycia w szatni, tak jak każdy przykładny obywatel, ale przypominam sobie, że szatnia jest płatna, a ona jest studentką. W dodatku bardzo ładną.

Jest tak ładna, że mogłaby być głupia.

– Uwielbiam pańskie Chochoły, prawdziwe arcydzieło.

Zamykam na moment oczy i głęboko oddycham. Zbyt głupia.

– Zgadzam się, bardzo dobry obraz – chcę wstać z fotela, ale rezygnuję. Nie mam siły, chce mi się płakać i śmiać na raz. Ona myśli, że Chochoły są moje. Na chwilę zakrywam dłonią usta, by powstrzymać nerwowy śmiech, jednak ręka drży zbyt bardzo, by mogła się utrzymać w powietrzu. Nie brałem jeszcze dzisiaj leków uspokajających. – Ale nie mój. Chochoły są Wyspiańskiego.

Dziewczyna przestaje się uśmiechać i czerwienieje na twarzy w jednym momencie. Głupio mi, że wprawiłem ją w zakłopotanie, ale ktoś musiał.

Nerwowo stukam palcami w obramowanie fotela. A może jednak nie musiałem jej tego mówić? Może mogła żyć sobie dalej w błogiej nieświadomości, która tak pięknie wyglądała na jej jasnej twarzy, gdy pytała o moją tożsamość? Zaczynam się pocić, podrygiwać nogą, tętno przyśpiesza do prędkości światła, a ta dziewczyna stoi przede mną, jakby zaraz miała wybuchnąć płaczem, będąc przy tym najbardziej niewinną, nieświadomą i nieskalaną złem tego świata istotą. De facto już skalaną, skoro dowiedziała się, że Chochoły są Wyspiańskiego, a nie mojego imiennika sprzed stu dwudziestu lat.

Głupie chochoły, zawsze wszystko muszą popsuć.

– Schodami w dół, drugi korytarz w lewo, czerwona sala. Wiszą na ścianie od wejścia – daję jej możliwość ucieczki i dokształcenia, więc gdy dziewczyna znika za rogiem, stukocząc obcasami o posadzkę, czuję, że wreszcie zrobiłem coś dobrego – naprawiłem kawałeczek Wszechświata i jeszcze nawiązałem kontakt z płcią przeciwną. Mój psychoterapeuta z pewnością uznałby tę wizytę w Muzeum za udaną i pozwoliłby mi iść do domu.

Wzdycham i zatapiam się w fotelu, walcząc z pokusą podwinięcia kolan pod brodę. Jeszcze tylko trzy godziny. Trzy godziny i powrócę do pracowni, tak jak obiecał mi menadżer. Zakopię się w płótnach, wyleję na siebie wszystkie farby jakie mam i sam stanę się obrazem. Może nawet kiedyś pomylą mnie z samym Wyspiańskim i jego chochołami.

– Tamta sala jest alizarynowa, a nie czerwona.

Znowu przechodzą mnie ciarki. Mam cichą nadzieję, że to tylko głos w mojej głowie, że wcale nie dochodzi zza moich pleców i wcale nie będę musiał się do niego odwracać. Może to tylko otępiałe zmysły i zbyt duża wyobraźnia znowu odzywają się do mnie wtedy, gdy najbardziej ich nie potrzebuję?

– Nie widzę między nimi różnicy – stwierdzam, zaciskając jeszcze mocniej dłonie na ramionach i próbuję sobie przypomnieć, czy w ogóle wiem, jak wygląda kolor alizarynowy. Chyba nie. Wszystkie farby kupuje mi menadżer.

– Normalni ludzie nigdy nie widzą różnicy.

Śmieję się nerwowo.

– W takim razie powinienem ją zauważyć.

Zdobywam się na odwagę i okręcam w fotelu, wyraźnie słysząc jak łamią mi się kości, a skóra rozrywa na strzępy, obryzgując krwią wszystkie ściany. To był jednak błąd. Teraz wszystko mnie boli i jestem zmęczony.

Mimo wytężenia wzroku, ledwo zauważam postać stojącą na tle granatowej ściany. Gdyby nie rzucający jasną poświatę, kryształowy żyrandol wiszący kilka metrów nad mężczyzną, to z pewnością rozglądałbym się następne dziesięć minut po pustym korytarzu, zastanawiając się, czy nie powinienem wzbogacić mojej codziennej dawki leków o jakieś mocniejsze psychotropy, dzięki którym przestałbym słyszeć cudze głosy we własnych myślach.

Jednak nie, mężczyzna rzeczywiście tam stoi. Stoi tam jak każdy porządny pracownik muzeum wykonujący swoją pracę – nie za blisko ściany ani eksponatów, zachowujący dystans z odwiedzającymi i no, może z trochę za bardzo pomarańczowym bezrękawnikiem gryzącym się z czarną marynarką i spodniami, ale nadal z zimnym profesjonalizmem wymalowanym na twarzy.

Chwila. Czy rzeczywiście patrzę na człowieka, a nie na jakiś eksponat? Mierzę go jeszcze raz wzrokiem, jego okulary z grubymi oprawkami i czerwoną muszkę. Może to jest właśnie kolor alizarynowy?

Mężczyzna w zasadzie mógłby być obrazem albo posągiem, w końcu tkwi tak zatrzymany w czasie i ograniczony w miejscu przez złotą ramę wiszącą na ścianie za nim, z rękami w kieszeniach spodni i z marmurową skórą.

Zaczynam się denerwować. Chciałbym czymś w niego rzucić, sprawić, by zamrugał albo przemówił do mnie raz jeszcze, ale zamiast tego siedzę w niewygodnej pozycji, szargany wątpliwościami i uczuciem wewnętrznego niepokoju. Błądzę szaleńczym wzrokiem po ścianach, w poszukiwaniu jakiejkolwiek pomocy, jednak gdy nie ma tam nikogo, zaczynam panikować.

Nagle kustosz podnosi rękę do góry, w stronę błyszczącego żyrandolu, tym samym przełamując statyczność swojej kompozycji.

– Tu jestem – mówi, skupiając na sobie mój rozbiegany wzrok.

Uspokajam oddech.

– Sorry za to najście. Usłyszałem, jak mówiłeś o chochołach i nogi same mnie tu przywiodły – nie uśmiecha się, ale sprawia wrażenie miłego.

A może wcale nie jest? Gdyby się uśmiechał łatwiej byłoby mi przypisać do jego zachowania jakąś emocję, a tak nie wiem, co mam myśleć. Uczucia zawsze były dla mnie zbyt trudną sztuką do zgłębienia, więc po prostu je ignorowałem, co okazało się dość zgubne w skutkach – wyrosłem na emocjonalnie niedorozwiniętego człowieka, który nie jest pewien nastroju jakiejkolwiek istoty na Ziemi, pod warunkiem, że wcześniej nie spyta się jej o to pięćdziesiąt dwa razy.

Uśmiecham się słabo, by nie pomyślał sobie, że przypadkiem próbuję być dla niego niemiły.

– Długo tu jesteś? – pyta, a ja kilkukrotnie kiwam głową. Powinienem próbować zrobić na nim dobre wrażenie, ale nie, jednak nie mam siły na udawanie. Podwijam nogi pod brodę i obejmuję kolana ramionami. – Pewnie zdążyłeś obejść już wszystkie sale.

– Nie lubię chodzić i nie lubię muzeów – mówię, a mężczyzna patrzy na mnie pytająco, jakby czekając na wytłumaczenie, jednak nie wiem, co jest w tym nie do zrozumienia.

Nigdy nie lubiłem poruszać się pieszo. Najpewniej, gdybym mógł i gdybym potrafił, jeździłbym wszędzie na rowerze, nawet w zimę. Po prostu koncept kontrolowanego upadania, jakim jest chodzenie, zawsze był dla mnie okropną katorgą, szczególnie gdy musiałem znaleźć się w punkcie B, będąc w punkcie A i nie widząc celu podróży. Wolałem wtedy poczekać na jakikolwiek autobus, bez względu na to, czy miał on przyjechać za godzinę czy następnego dnia.

A potem menadżer załatwił mi prywatny samochód z szoferem i już zupełnie nigdzie nie musiałem chodzić pieszo. W końcu, nawet do tego muzeum, tak niedaleko od mojego domu, przyjechałem autem.

– Dlaczego? – gdy mężczyzna zadaje pytanie, z trudem odkopuję z pamięci, o czym przed chwilą mówiłem.

– Bo są tu cudze obrazy – mówię, rozglądając się z odrazą po ścianach. – Nie chcę, żeby ktokolwiek porównywał mnie do innych, a już zdecydowanie nie chcę oglądać prac lepszych od moich. Jestem malarzem i…

– Jesteś skończonym ignorantem – mówi krótko i opada na fotel koło mnie, rozkładając się w siedzeniu. Nie rozumiem. Ściągam brwi i wbijam w niego wzrok, oczekując wytłumaczenia. – Bez względu na to, gdzie wiszą twoje prace i kto je ogląda, zawsze będzie w nich coś, co będzie dało się porównać. Ale to nie jest powód, dla którego miałbyś od razu ukrywać się przed światem. Nie da się stworzyć wyizolowanego systemu, w którym ludzie wypowiadać się będą wyłącznie na podstawie własnych uczuć.

– Można namalować coś, czego jeszcze nie było – mówię.

– Wszystko już było – mężczyzna milczy przez chwilę, zapewne napawając się moją naiwnością i brakiem wiedzy.

Och, przepraszam, Wielki Kustoszu, że nie wiem, iż wszystko już było i nie znam, w przeciwieństwie do ciebie, całej historii sztuki na pamięć.

– Porównując Bitwę pod Grunwaldem do Mony Lisy, Matejko namalował bohomaz – obserwuje moją reakcję. Odwracam wzrok. – Zupełny chaos, zero harmonii, same bazgroły. Dziwię się, że ktokolwiek to kupił… Wiesz co? – podnosi się gwałtownie z fotela. – Spalmy to. Spalmy to wszystko. Nic, co nie jest Leonarda nie zasługuje na wiszenie w tym muzeum, a już szczególnie nie prace tego całego Matejki.

– Ale Matejko malował w kompletnie innym czasie – mówię, broniąc dobrego imienia mojego nazwiska. – Na innym materiale, innymi farbami i zupełnie co innego.

Kustosz poprawia okulary i uśmiecha się triumfalnie.

– Właśnie o to chodzi. Myślisz, że Matejko bał się, że będą go porównywać do Leonarda, bo obaj zajmowali się malarstwem? Wątpię. Malowali w dwóch kompletnie innych gatunkach. Tak samo nie porównasz poezji do prozy, drzewa do kwiatka ani gwiazdy do planety. Gdybyśmy w kółko porównywali się do kogoś innego, do końca życia zatrzymalibyśmy się w jednym punkcie.

– Ja…

Ja chyba właśnie jestem zatrzymany w jednym punkcie.

* * *

Kustosz nie zatrzymuje się przy żadnym eksponacie.

Nazwał mnie ignorantem, a sam nie zwraca uwagi na wszystkie dzieła, które mijamy, a to przecież całe piętro z dobytkiem antyku. Powinien zachwycać się jak wszyscy inni, mimo tego, że pracuje tu i widzi wszystkie eksponaty pięćdziesiąt dwa razy na dzień, więc niby już mogły mu się znudzić. Ale zdecydowanie nie powinien tak obojętnie obrzucać ich wzrokiem!

Potykam się o własne nogi i niemal przewracam ludzi wpatrujących się w marmurową rzeźbę Apolla.

– Przepraszam – powtarzam siódmy raz tego dnia, odsuwając się jak najszybciej od starszej pary, która, jeśli zaraz nie odejdę, rzuci się na mnie i zabije na miejscu. Jestem tego pewien. Znowu próbuję nadążyć za długimi nogami Kustosza.

– Nie można biegać po korytarzach – mężczyzna upomina mnie surowym tonem, przypominając o swojej posadzie. – Jeszcze coś popsujesz i będę musiał się za ciebie tłumaczyć.

Przełykam wstyd. Czuję się znowu jak w gimnazjum, gdy musiałem iść do dyrektora, bo otwierając drzwi uderzyłem nimi Wiktorię, która czekała aż wyjdę z łazienki.

– Dokąd idziemy? – pytam, praktycznie szepcząc, gdy zauważam, że jesteśmy na końcu korytarza. Ściany są tu szare i puste, bije od nich zimno oraz rozpacz, która bardzo szybko mi się udziela. Obejmuję się ramionami. Żałuję, że przeciwstawiłem się menadżerowi w kwestii założenia cieplejszej marynarki.

Kustosz wyjmuje z kieszeni pęk kluczy, obserwuje go uważnie przez chwilę, aż w końcu wybiera jeden z nich i podchodzi do dotychczas ukrytych przed moim wzrokiem drzwi we wnęce. Przez pewien czas siłuje się z nimi, aż w końcu otwiera je na oścież, ukazując pusty plac za muzeum. Porywisty wiatr uderza we mnie całą swoją siłą.

– Wyłaź – komunikuje Kustosz.

Wyłażę.

– Mam dość patrzenia, jak się tutaj męczysz. Wyglądasz jak pies przywiązany do słupa przy supermarkecie – mężczyzna poprawia okulary kciukiem, a ja myślę wyłącznie o tym, że zostawiłem płaszcz w szatni. – Mieszkasz niedaleko? – wskazuję budynek na końcu ulicy. Kustosz patrzy w jego stronę przez chwilę, jakby oceniając odległość. – Poradzisz sobie? – pyta w końcu, a ja kilkakrotnie kiwam głową.

Stoimy w niezręcznej ciszy przez pewien czas.

– W takim razie pa – mówi nagle Kustosz, zamykając przede mną drzwi.

Wyciągam telefon i dzwonię po Wiktorię.

* * *

– Jak mogłeś zapomnieć o płaszczu, wychodząc z muzeum, przecież szatnie są tuż obok wyjścia – Wiktoria otwiera przede mną drzwi i sprawdza czas na telefonie.

Idę szybko do kuchni, milcząc tak samo, jak całą drogę do domu.

– I miałeś zostać jeszcze godzinę. W ogóle się mnie nie słuchasz – słyszę, jak zamyka drzwi na wszystkie siedem zamków i zdejmuje kurtkę. – Gubisz za sobą rzeczy – podnosi moją marynarkę i krawat z ziemi, po chwili podbiegając do mnie i delikatnie wyjmując mi z rąk czajnik, który dopiero w nie pochwyciłem. – Zostaw, bo się oparzysz. Dlaczego nie zostałeś jeszcze godzinę, jak cię prosiłam? Musiałam do ciebie jechać z drugiego końca miasta, bo ponoć szofer się zabił w zeszłą środę.

– Czułem się jak pies przywiązany do słupa przy supermarkecie – mówię, otwierając szafkę z herbatami. Wszystkie pudełka spadają na mnie, rozsypując swoją zawartość po podłodze. Znowu będę musiał układać je alfabetycznie.

Wiktoria od razu zbiera torebki, nie dając mi nawet czasu na zastanowienie się, czy chce mi się po nie schylać.

– Dużo dzisiaj mówisz. Poznałeś kogoś?

– Dziewczynę.

– Ładna?

Przeraża mnie perspektywa powiedzenia tego na głos.

– Myślała, że Chochoły są Matejki.

Wybuchamy śmiechem, a Wiktoria niemal wylewa wodę z czajnika. Z trudem stawia go na elektronicznej podstawce, chichocząc dalej i mrużąc oczy tak, jak robiła to jeszcze gdy byliśmy dziećmi. Choć z tej małej Wiktorii nieodstępującej mnie na krok wyrosła na dużą Wiktorię nieodstępującą mnie na krok, to nadal patrząc na nią, widzę tę samą dziewczynę, która popłakała się przeze mnie w szkole podstawowej i tę samą, która wychwalała moje koślawe kaczki w gimnazjum.

Uśmiecham się nostalgicznie, patrząc na Wiktorię próbującą opanować śmiech. Stoimy przez kilka minut oparci o blaty kuchenne i dyszymy ciężko, jak po pięćdziesięcio-dwu kilometrowym maratonie. A może tylko ja dyszę? Nie wiem, nie słyszę niczego innego niż moje tętno głośności dzwonu kościelnego.

– Szkoda tej dziewczyny, może nawet byś się z nią umówił na obiad albo do teatru – mówi Wiktoria, patrząc na mnie wyczekująco, tak jak ja na czajnik i bulgoczącą w nim wodę.

Potrząsam przecząco głową. Nie chcę nigdzie wychodzić.

* * *

Czasami lubię udawać, że mam kontrolę nad Wszechświatem.

Patrzę na czerwone światło i w myślach mówię zaklęcie, które zmienia je na zielone. A jeśli nie zmienia się w momencie, w którym to pomyślałem, to mówię, że to czar długofalowy i musi się załadować.

Ale teraz światło od razu zmienia się na zielone, więc stawiam krok na pasy, przestrzegając biało-czarnego porządku, który dyktuje zasadę chodzenia wyłącznie po jednym kolorze.

Szybko cofam się z powrotem do krawężnika. Który kolor powinienem wybrać? Mam czarne buty, ale białe skarpetki. Jeśli pójdę po czarnych, mogę nie zauważyć swoich stóp i się przewrócić. Patrzę na nogi kobiety przechodzącej koło mnie. Idzie po białych. Nie chcę wykraczać poza schemat.

Idę po białych. Raz, dwa, trzy, cztery i pięć. Raz, dwa. Siedem białych pasów i czerwone światło.

Poszło jak bułka z masłem.

* * *

– Musiałem wpłacić za ciebie kaucję, bo nie oddałeś numerka z szatni – Kustosz rzuca we mnie płaszczem. Ma na sobie tę samą co wczoraj czarną marynarkę, alizarynową muszkę i tym razem zielony bezrękawnik. Wygląda jak rozzłoszczony bożonarodzeniowy skrzat. – Zbankrutuję przez ciebie. Czapkę i szalik masz w rękawie.

Niezgrabnie wygrzebuję rzeczy z głębin płaszcza.

– Wracałeś wczoraj pieszo?

Potrząsam przecząco głową.

– Ale znalazłem złotówkę pod siedzeniem – zakładam czapkę na głowę, uważając, żeby nie poszargać starannie ułożonych przez Wiktorię włosów. – Można powiedzieć, że to przeznaczenie.

– Nie wierzę w przeznaczenie – mówi Kustosz uśmiechając się, gdy patrzy jak usiłuję zawiązać na szyi szalik. – Jeżeli bardzo czegoś pragniesz, musisz tylko poczekać na dobry moment i zrobić to sam.

To niemożliwe. Zbyt długo byłem wyręczany we wszystkich samodzielnych czynnościach, bym teraz nagle zaczął żyć jak każdy normalny człowiek. Nawet z własnym szalikiem sobie nie radzę.

Mężczyzna czeka aż ubiorę się cały, odwraca się na pięcie i zaczyna iść w stronę sali poświęconej sztuce nowożytnej. Powinienem za nim iść? Nie. Za dużo ludzi. Już i tak, idąc tutaj, musiałem się z nimi zmierzyć, a jeśli teraz jeszcze między nich wejdę, to zostanę stłamszony przez ich brudne buty i ostre łokcie, którymi wszędzie się tak rozpychają. Dodatkowo wzdrygam się na myśl zobaczenia tłumu śliniącego się do prac Matejki i wychwalającego Bitwę Pod Grunwaldem, największe dzieło w historii polskiego malarstwa, bla bla bla.

Nie chcę tam iść.

Nie wiem, dlaczego jednak zamykam oczy i idę. Kieruję się jedynie dźwiękiem kroków przechodzących koło mnie ludzi i głosem Kustosza, który właśnie odgania ich na bok, upominając, żeby nie torowali przejścia. Wtedy też prawie przewracam się, szturchając kogoś, ale nadal trzymam zamknięte oczy, więc Kustosz przeprasza za mnie i ciągnie z dala od tłumu. Dopiero po kilku minutach się odzywa.

– Co ty wyprawiasz? – słyszę, jak mówi dość poirytowanym tonem.

– Tu jest pełno Matejki. Nie chcę widzieć Matejki.

– Myślałem, że go lubisz – wyobrażam sobie jego brwi unoszące się w łuku, gdy wymawia te słowa, ale głos ma raczej niezbyt zaskoczony.

– Jestem kulką nienawiści do Matejki – mówię i myślę, że to raczej nie ma sensu, ale wydaje się adekwatne. Kustosz prycha, jednak jestem pewien, że się uśmiecha.

– Dobra, obojętne. To i tak nie jego obraz.

Otwieram oczy. Jestem w jasnożółtej sali z wysokim sufitem i pojedynczym obrazem wiszącym na ścianie. Rama trzyma w sobie błogi, wiejski krajobraz z drzewem, chatką i wschodzącym słońcem. Dość mało ciekawy widoczek, jak na Muzeum Narodowe.

– Czyje to? – pytam automatycznie, bo może powinienem zachwycać się obrazem ze względu na samo nazwisko.

– Nieważne. Gdyby był ważny, to by tutaj nie wisiał – mówi Kustosz, a ja od razu chcę zauważyć, że to Muzeum Narodowe i w nim wszystko jest ważne, ale natychmiast mi przerywa. – Autor malował dla obserwatorów, a nie miejsca w muzeum. Szczególnie nie dla tego miejsca.  

Patrzę za siebie. Oddaliliśmy się od tłumu i znowu weszliśmy w korytarz, w który nikt nie wchodzi. Odwracam się do obrazu, ogarniając jeszcze raz wzrokiem delikatne pociągnięcia pędzla, które mimo swojego profesjonalizmu i wrodzonego wyćwiczenia, sumując się, tworzą coś, czego nikt w rzeczywistości nie docenia. Przełykam nerwowo ślinę. Nie chcę skończyć, malując wiejskie scenerie, a chyba właśnie taki czeka mnie los – los nieznanego malarza w ostatniej sali na końcu korytarza.

Kustosz poprawia kciukiem okulary na nosie.

– Może wierzysz w przeznaczenie, bo nie doczekałeś się jeszcze dobrego momentu, by zrobić coś sam?

* * *

– Odebrałeś płaszcz z muzeum – Wiktoria niemal wbiega do pokoju, w ręku trzymając moje okrycie jak dowód na popełnioną zbrodnię. Ma tak czerwone policzki, że widać je nawet spod masy jasnego pudru. – Mówiłeś, że nie będziesz wychodzić z domu. Nie możesz mnie tak oszukiwać, Janek! A jeśli coś by się stało, a ja bym o tym nie wiedziała?

Odkładam szkicownik na stół i wstaję z fotela, poprawiając na sobie sweter.

– Ale nic się nie stało – chyba nie potrafię uspokajać ludzi, bo Wiktoria znowu wybucha.

– Przecież ja miałam dzisiaj po niego pojechać, dlaczego zrobiłeś to sam, bez mojej wiedzy? – mijam ją niezgrabnie w drzwiach i kieruję się po schodach w stronę przedpokoju. Zawsze kłócimy się w przedpokoju. To trochę taka tradycja. – Musimy mieć do siebie zaufanie, więc nie możesz ciągle…

– M-muszę się stać bardziej samodzielny – przerywam jej w końcu, zająkując się. Puls przyśpiesza mi do prędkości światła, w ustach robi się sucho. Niektóre rzeczy się nie zmieniają, nadal boję się jej sprzeciwić.

Wiktoria patrzy na mnie jak na idiotę.

– Janek, ty nie potrafisz sam sobie herbaty zrobić.

– Może dlatego, że nigdy mi nie pozwoliłaś? – dziewczyna mruga wielokrotnie, jakbym uderzył ją w twarz moimi słowami, ale mówię dalej: – W-w-wiktoria, ja mam dwadzieścia sześć lat, może to dobry moment na zrobienie czegoś samemu?

Kobieta już chce coś powiedzieć, gdy nagle dzwoni jej telefon. Patrzy na mnie zmieszana, ale ja stoję tylko w ciszy, znowu zatrzymany w jednym punkcie w przestrzeni. Wiedziałem, że tak się stanie. Nigdy nie kończymy naszych kłótni, zawsze coś musi je przerwać, a potem już do nich nie wracamy. Dziewczyna w końcu odbiera połączenie i wychodzi do drugiego pokoju, by po kilku minutach pojawić się z powrotem.

– Muszę iść. Porozmawiamy jak wrócę – pakuje kilka rzeczy do torby, zarzuca w pośpiechu płaszcz na ramiona i łapie kluczyki od samochodu leżące na stoliku koło wyjścia. – Do tego czasu nie wychodź nigdzie, dobrze?

Kiwam kilkakrotnie głową, gdy otwiera wszystkie siedem zamków w drzwiach.

– Tylko nie próbuj sobie sam robić herbaty, bo możesz się oparzyć! – krzyczy jeszcze na odchodne, gdy przechodzi przez furtkę, mija kilka osób na ulicy i wsiada do samochodu zaparkowanego na chodniku.

Patrzę za nią tak długo, aż nie znika za budynkiem Muzeum, po czym zamykam drzwi i siadam tuż pod nimi. Wzdycham żałośnie jak jakaś nastolatka z problemami. Chyba jestem skazany na zatrzymanie w jednym punkcie czasoprzestrzeni, nie mogę ani dorosnąć, ani wydorośleć. Obejmuję się ramionami i przyciskam je do siebie, próbując opanować drżenie. Niech mnie ktoś stąd zabierze, błagam.

Nagle słyszę pukanie do drzwi. Z trudem podnoszę się do pozycji stojącej, przyklepuję odstające na czubku głowy włosy i dopiero wtedy sprawdzam w wizjerze, kto stoi na schodach.

– Dzwonek ci nie działa – Kustosz wciska uporczywie palec w przycisk na ścianie, jakby chcąc udowodnić, że jest jak mówi. Oczywiście, że jest.

– Wiem. Nie działa od dwóch lat – mówię przez drzwi, siłując się z piątym zamkiem. W końcu udaje mi się wszystkie otworzyć.

Na schodach stoi Kustosz w długim płaszczu zapiętym prawie pod szyję, gdzie wystaje alizarynowa muszka. Wpatruję się w nią parę chwil. Czy właśnie ona jest stałym punktem w Kustoszowym Wszechświecie?  

– Powinieneś naprawić ten dzwonek – Kustosz przechodzi przez próg i staje naprzeciwko mnie. – Zdajesz sobie sprawę, że pukanie to w rzeczywistości bicie w czyjeś drzwi tak długo, aż w końcu cię wpuści?

Potrząsam przecząco głową, a Kustosz zamyka drzwi na trzy zamki. Wpatruję się nienawistnie w pozostałe cztery, jakby oczekując, że same się zablokują, ale te nawet nie patrzą w moją stronę. W przeciwieństwie do Kustosza. Odbieram od niego płaszcz i zapraszam go gestem dłoni w stronę kuchni na końcu długiego korytarza.

Niemal się hiperwentyluję, uświadamiając sobie, że nie mam pojęcia jak powinienem obchodzić się z gościem. Mogłem zatrzymać go w progu i wymyślić jakąś dobrą wymówkę, dlaczego nie może wejść i może by sobie poszedł, zamiast naruszania mojego małego, zdezynfekowanego Wszechświata. Obejmuję się ramionami, nerwowo wbijając paznokcie w rękę. W tym domu od ostatnich trzech lat nie stanęła żadna cudza stopa, żaden z kubków nie został skalany obcymi odciskami palców, ani żaden zapach nie mieszał się z perfumami Wiktorii i moich farb. Żaden.

Kustosz idzie spokojnie przez przedpokój, przyglądając się moim obrazom, które wiszą na ścianach w równym rzędzie. Zatrzymuje się nawet przy kilku z profesjonalną miną i mamrocze coś pod nosem, jednak po chwili przechodzi do następnego. Zakrywam usta dłonią, uśmiechając się. Nawet poza pracą zachowuje się jak kustosz.

– Kim była ta kobieta? – pyta nagle, gdy wchodzimy do kuchni. Czyli widział, jak wychodziła. Jak długo stał pod moim domem?

Zastanawiam się chwilę nad odpowiedzią, jednak w końcu mówię to samo, co zawsze:

– To mój menadżer.

– I zakazuje ci robienia sobie herbaty?

Śmieję się nerwowo.

– Nie, to taki nasz mały żarcik – próbuję nadać temu humorystyczny wydźwięk, ale jak zawsze mi się nie udaje. Chyba jednak brak poczucia humoru moich rodziców przeniósł się też na mnie. Wzdycham żałośnie, otwierając ostrożnie półkę z herbatami. Nie zastanawiając się zbyt długo, szybko wyciągam pudełko odznaczone literą A i nastawiam wodę w czajniku. Jak na razie idzie dobrze. – Z cukrem czy bez? – pytam, bo ponoć tak się robi.

– Nie musisz mi udowadniać, że potrafisz robić herbatę, wierzę ci – Kustosz śmieje się, a ja robię to samo, tyle że znacznie bardziej nerwowo i niezręcznie.

Stoimy tak przez chwilę w ciszy, aż w końcu zdobywam się na odwagę i pytam:

– Chcesz zobaczyć moją pracownię?

Kustosz wkłada z powrotem pudełko z herbatą A do szafki i odłącza czajnik od prądu.

– Myślałem, że nigdy nie spytasz.

* * *

Wyjmuję zakurzoną teczkę spomiędzy książek i wręczam ją Kustoszowi. Chcę powiedzieć, że to moje pierwsze szkice, jednak zanim udaje mi się wydusić z siebie jakiekolwiek słowo, mężczyzna otwiera teczkę i zaczyna przeglądać zawartość. Obserwuję, jak uważnie analizuje każdy rysunek z profesjonalną miną, wielokrotnie oglądając go pod każdym kątem. Gdy kończy, zapada cisza.

– To było… – przerywa na chwilę, zakrywając usta ręką. Stoi tak moment, aż w końcu wybucha śmiechem.

– Co? – pytam zdezorientowany nagłą zmianą nastroju mężczyzny.

– Czy te szkice na pewno są twoje? – wyjmuje kilka serwetek z kaczkami i pokazuje mi, jakbym sam ich nie widział, śmiejąc się dalej. – Błagam, powiedz mi, że nie dałeś tego do portfolio, kiedy wybierałeś się na ASP.

– Oczywiście, że nie – sam nie wiem, dlaczego się czerwienię.

Przecież jestem świadomy, że rysowałem to dawno i nie powinienem tak reagować. Odwracam wzrok. Chyba zbyt mocno przyzwyczaiłem się do ciągłych pochwał, nawet tych najgorszych rysunków, by teraz znosić krytykę. Wyciągam mu z rąk teczkę i szybko wkładam z powrotem między książki, przysięgając sobie, że jak Kustosz wyjdzie, to ją spalę.

– To dobrze, że trzymasz takie rysunki. Pokazują jak rozwijasz się przez lata – mężczyzna zaczyna krążyć po pokoju, przyglądając się po kolei wszystkim kartkom, które wiszą na ścianach i stropie w równych odstępach. – Pracownia warta swojego mistrza… – mówi pod nosem. W końcu zadziera głowę, podnosi rękę i zamaszystym ruchem pokazuje na suficie trzy punkty, jakby wskazywał konstelacje na gwieździstym niebie. – Te wydają się znajome.

Głośno przełykam ślinę, obejmując się ramionami. Nie lubię tego mówić, ale kiedyś trzeba. A przynajmniej tak twierdzi Wiktoria i psychoterapeuta.

– Jestem trochę sławny – mamroczę.

– To by tłumaczyło dom, menadżera i osobistego szofera – Kustosz w końcu przenosi wzrok na mnie. – Ale nie mogę rozgryźć twojego charakteru. Popularni ludzie z pieniędzmi zachowują się inaczej.

Skubię sweter, nie wiedząc, czy miał to być komplement czy obelga.  

– Nie wiem jak powinienem się zachowywać, nie mam kontaktu z bogatymi ludźmi.

Kogo ja okłamuję, przecież ja w ogóle nie mam kontaktów.  

– Masz żółte papiery? – mężczyzna mówi wolno i spokojnie, świdrując mnie swoim metalicznym spojrzeniem. Aż cofam się o krok, nie wiedząc co się dzieje.

– W-wiktoria robi wszystkie zakupy, musiałbym się jej spytać – zająkuję się, błądząc wzrokiem po twarzy Kustosza. To zadziwiające, jak szybko jego konsternacja zamienia się w szeroki uśmiech. – O co ci chodzi? – ściągam brwi, domagając się wyjaśnień.

– Czy mi zawsze musi o coś chodzić?

* * *

Pociągnięcia mojego pędzla synchronizują się z dźwiękami z telefonu Kustosza, który od ostatnich dwóch godzin czyta gazetę w Internecie. Podczas gdy on nieustannie wierci się w fotelu, twierdząc, że jest zbyt wygodny, by w nim siedzieć, ja pozostaję zatrzymany w jednej pozycji – wyprostowany jak struna, z wiszącą w powietrzu ręką z pędzlem i papierosem w ustach, który równoważy drżenie dłoni oraz standardowe rozchwianie emocjonalne. W efekcie praktycznie nie ruszam się od dwóch godzin. Mógłbym zostać posągiem.

Kustosz wyjmuje mi papierosa z ust i rozgniata o paletę.

– Kto to jest? – pyta.  

– Dziewczyna z muzeum – mężczyzna patrzy na mnie w braku zrozumienia. – No wiesz, ta która myślała, że Chochoły są Matejki.

– A nie są?

Śmiejemy się krótko, a Kustosz przesuwa sztalugę w swoją stronę.

Obserwuję jego twarz, gdy mruży oczy i po kolei zaczyna dokładnie analizować każdy kawałek zamalowanego płótna, tak jak robi to zawsze.

– Świetne – mówi w końcu, po kilku minutach.

– Lepsze niż kaczki na serwetkach?

– Kaczki to przeszłość. Tego dzieła nie da się do nich porównać – zauważa, uśmiechając się, a mnie wypełnia satysfakcja i duma. W tym punkcie czasoprzestrzeni mógłbym się zatrzymać. Kustosz patrzy na zegarek. – Muszę iść, bo się spóźnię do pracy – wstaje, wycierając dłonie z popiołu oraz farb o mój fartuch i kieruje się w stronę drzwi.

– Przecież muzeum jest dzisiaj nieczynne – przypominam sobie nagle, obracając się w jego stronę. Zatrzymuje się przy drzwiach.

– Chyba nie myślałeś, że tam pracuję – jego słowa uderzają we mnie jak rozpędzony pociąg. 

Myślałem.

– To jak będę teraz do ciebie mówić? – wstaję i wyszarpuję ręce z rękawów, rzucając fartuch na ziemię. Pędzle spadają na podłogę, rozbryzgując farby po panelach, jednak nie zwracam na nie uwagi, wpatrując się gniewnie w mężczyznę.

Kustosz ściąga brwi w braku zrozumienia.

– A jak niby mówiłeś wcześniej?

* * *

Dno. Dno. Dno.

Do dna.

Rzucam kieliszkiem o ścianę. Alkohol pali mnie w gardle, pozostawiając po sobie ognisty ślad wzdłuż przełyku. Nie chce mi się i nie jestem w stanie zejść na dół po wodę, więc łapię za rozpuszczalnik stojący koło palety i przez chwilę siłuję się z zakrętką, jednak daję za wygraną. To ostatni raz, jak ze mną wygrywasz, korku. Ostatni.

Kustosz wyszedł z mojego domu cztery godziny temu. Zostawił po sobie tylko zgniecione poduszki na fotelu i odciski palców na dwóch kubkach w kuchni. W zasadzie to nie jestem zły na Kustosza, naprawdę. Nie-nie-nie-nie, nie Kustosza. Kustosz nie jest Kustoszem, nie pracuje w muzeum. Pewnie pracuje na stacji benzynowej. Idiota. I dobrze, że nie odprowadziłem go do drzwi.

Śmieję się do własnego odbicia w lustrze, które patrzy na mnie zawiedzione, z uniesionymi w smutku brwiami i wyrazem twarzy, który bezsprzecznie wskazuje na obrzydzenie. Czemu tak się gapi? Przemierzam kilkukrotnie pokój, by sprawdzić, czy śledzi mnie wzrokiem. Śledzi. Patrzy na mnie, jakby mówiąc: „Zmarnowałeś życie” albo: „Twoja siostra miała urodziny w zeszły wtorek, weź do niej wreszcie zadzwoń”, ale w rzeczywistości odbicie pozostaje milczące, co irytuje mnie jeszcze bardziej. Nie wiedząc co zrobić, ciskam w lustro paletą. Po zdegustowanej twarzy rozpływają się rozwodnione farby, tworząc z niej różnobarwny wodospad depresji i brzydoty, który jeszcze lepiej odzwierciedla rzeczywistość niż wcześniej.

Śmieję się jeszcze głośniej, gdy okazuje się, że to nie lustro, a obraz który miałem oddać na jutrzejszą aukcję. Desperacko próbuję jakoś ratować malowidło, jednak tylko pogarszam sprawę, rozmazując farby po całym płótnie. Patrzę na nie z zakłopotaniem, pocierając brudną ręką kark. Kurde. Do niczego już się nie przyda.

Obejmuję obraz i ostrożnie, a przynajmniej tak mi się wydaje, schodzę po schodach na parter, przytulając się do umazanej barwnikami powierzchni. Na swetrze odbijają mi się farby. Wzdrygam się, myśląc, że w życiu nie miałem na sobie tylu kolorów.

Dzwonek do drzwi.

To z pewnością urojenia, nie naprawiałem dzwonka, by ktoś mógł nim dzwonić.

Ustawiam obraz pod ścianą i łapię za zapałki. Przez chwilę próbuję skoncentrować wzrok na malutkich patyczkach aż w końcu, bo wielu próbach, udaje mi się zapalić jeden z nich i podpalić obraz. Wrzucam go do kominka i patrzę, jak płonie. I tak nic, co nie jest Leonarda da Vinci, nie jest godne wiszenia gdziekolwiek.

Jednak jest to bardzo uspokajający widok, jakby nie patrzeć. No, chyba że z perspektywy płótna. Na jego miejscu obwiniałbym samego siebie, że dałem się wrzucić do kominka i że wyglądam tak żałośnie płonąc. Nie żeby to była moja wina, ale każda okazja jest dobra, żeby uświadomić sobie, jak okropnym człowiekiem czy obrazem się jest.

Przez dym szczypiący mnie w oczy chce mi się płakać. Pociągam nosem, patrząc na zwijający się w konwulsjach obraz, na jasne oczy zachodzące sadzą i spalony do połowy uśmiech. Siadam na podłodze i zaczynam płakać z całego serca, z całych płuc i z całych kanalików łzowych. Jak znalazłem się w takim położeniu? Przecież dotychczas sobie radziłem, mimo tego, że moje życie już od dawna było wysypiskiem. Zrezygnowałem z kontaktów z ludźmi. Zamknąłem się w swoim wyizolowanym systemie. Stałem się małą kulką nienawiści, która dotąd nie może zdecydować się, czy bardziej nienawidzi siebie, czy reszty Wszechświata.

Między odgłosami palącego się obrazu i mojego żałosnego szlochu, słyszę dźwięk otwieranych drzwi.

– Zamknąłeś na tylko jeden zamek.

Kustosz. Oczywiście, że Kustosz. Słyszę, jak rzuca kurtkę na stół i jak do mnie podchodzi. Staje i pochyla się, żeby sprawdzić, co tli się w kominku, a po chwili kiwa głową ze zrozumieniem i mówi:

– Palisz swoje obrazy – brzmi to bardziej jak stwierdzenie niż pytanie, więc nie odpowiadam.

– Bo jest zimno – to nie ja mówię. Ja siedzę sobie w kąciku, gdzieś głęboko na dnie mojego umysłu i rysuję kaczki na serwetkach. Pociągam nosem. – Kto ci w ogóle dał klucze? Ja nikomu nie dawałem kluczy. Pamiętałbym, jakbym komuś dawał klucze, a już szczególnie komuś takiemu jak ty, bo ty pewnie byś chciał moich kluczy. Klucze.

Moje wewnętrzne ja zamyka na chwilę oczy i bierze kilka głębokich oddechów, słysząc własne słowa. Wyrzekam się mojego zewnętrznego ja. Jestem pewien, że nie należy do mnie i zostało mi wszczepione z obcego organizmu, który był w stanie powtórzyć na przestrzeni czterech zdań jedno słowo pięć razy.

– Dużo dzisiaj mówisz – odzywa się w końcu Kustosz. – Piłeś coś?

Nie.

– Tak.

* * *

Kustosz wyjmuje kolejny flakon wódki z barku i stawia go na stole, tuż koło dwóch kieliszków. Powiedział, że nie pozwoli mi pić samemu, bo to żałosne, więc od czterech kolejek pijemy razem. Wpatruję się beznamiętnie w ciecz wypełniającą naczynko i pociągam nosem. Przez beznadziejność mojej sytuacji znowu chce mi się płakać.

– Przecież dotąd sobie jakoś radziłem – podnoszę kieliszek do ust i maczam w nim palec. – Nawet mój psychoterapeuta powiedział, że jestem stabilny. Jego dokładne słowa. Stabilny. Jestem stabilny.

– Jesteś rozklekotany jak koło piętnastowiecznego wozu inkwizycyjnego – Kustosz bierze głęboki oddech i pije wszystko naraz. Przez chwilę kaszle, krzywiąc się przy tym niemiłosiernie, jednak zaraz potem leje sobie następną kolejkę. – Nie widzę sensu w tym, żeby cię oszukiwać. Masz problemy i tyle. Ci wszyscy specjaliści od mózgów powinni ci pomóc je rozwiązać, a nie wpajać ci, że wszystko jest dobrze – pije, kaszle, nalewa. – To jak prowadzenie wojny z przeciwnikiem, który próbuje ci wmówić, że wcale nie ma żadnej wojny.

Piję. Wódka już dawno straciła smak, a tym samym umiejętność odwrócenia mojej uwagi od nurtujących mnie problemów tym swoim palącym uczuciem w przełyku. Macham ręką, by Kustosz lał dalej.

– Jak się rodziłem to nie chciałem mieć żadnych – kręcę młynek palcem przy skroni – problemów z głową. Chciałem sobie… Chciałem sobie po prostu rysować, ot tak. A teraz już jakoś, nie wiem…

– To dlaczego malujesz? – przerywa mi nagle Kustosz, dając mi zdecydowanie za mało czasu na zastanowienie.

Jak mam myśleć, gdy słyszę we własnej głowie jak szybko krew krąży mi w żyłach, a serce bije niczym gong? W dodatku wszystko się chwieje. Chwieje się Kustosz, chwieją się kieliszki i chwieję się ja. Wlepiam wzrok w kałużę wódki na stole.

– Żeby się lepiej czuć.

– A kiedy to zacznie działać?

– Działało, póki nie dowiedziałem się, że istnieją jakieś kanony w sztuce – wyję żałośnie, wbijając czoło w stół i bucząc w blat. – I że kaczki raczej nie kwalifikują się jako sztuka, w ogóle.

Kustosz śmieje się gardłowo, wypijając następny kieliszek.

– Tamte kaczki były okropne.

– Wiem no – podnoszę się tylko po to, żeby wypić. – Chciałbym sprzedawać to, co maluję, a nie malować to, co sprzedaję. Gdzie moja wolność wpisana w bycie artystą, gdy działam pod publikę?

– Jeśli cię to pocieszy, to da Vinci po Monie Lisie nie namalował nic równie dobrego. Machnął sobie jeszcze tylko trzy obrazy i umarł.

– Może ja też powinienem umrzeć – myślę na głos.

– A jak jesteś sławny?

– Tak na jedną pięćdziesiątą drugą sławy Leo – przecieram oczy.  

– Jak dobijesz do jednej trzeciej to zastanowię się, czy zgadzam się na twoje umieranie.

* * *

– Masz – Kustosz wciska mi pędzel w rękę, a ja z trudem zaciskam dłoń, by go utrzymać. Chyba mięśnie mi zwiotczały. – Masz i maluj. Maluj, co chcesz. Chciałeś malować, to masz. A tu masz farby – chyba chce wskazać na flakoniki koło sztalugi, ale w rzeczywistości macha ręką po całym pokoju.

– Widzę przecież – mamroczę, idąc chwiejnym krokiem i biorąc płótno spod ściany. Zadowolony z siebie stawiam podobrazie na stojaku i po krótkim zastanowieniu przytulam się do niego, zostawiając na środku wielobarwną plamę ze swojego swetra.

– To zawsze jakiś początek – zauważa Kustosz, siadając na podłodze.

* * *

Chce mi się spać, gdy patrzę na Kustosza rozwalonego na swojej tweedowej marynarce na ziemi. Czy na serio muszę podnieść ważącą tonę rękę z tym głupim pędzlem i zamoczyć go w czerwonej farbie, a raczej tej bordowej papce, która z niej została? To chyba przewyższa moje możliwości, ale i tak próbuję. Wpycham z uporem pędzelek do flakoniku, wygrzebując z niego resztki barwnika i zostawiam koślawy podpis w rogu obrazu.

– Skończone – mówię do siebie.

Nie jestem w stanie ogarnąć wzrokiem całego malowidła, bo moje oczy odmawiają współpracy i same się zamykają, więc po prostu stoję i gapię się na nie pusto, a czas ucieka. Ucieka tak szybko, że słyszę jego kroki w przedpokoju.

– Co się tutaj, do jasnej cholery, stało?! – słyszę nagle donośny głos, który uderza w ściany i w moje bębenki z siłą wybuchu bomby atomowej.

Jednak nie czas słyszałem w przedpokoju. To Wiktoria.

Nie, to nie Wiktoria.

Chyba, że Wiktoria jest czarodziejką – to by tłumaczyło znalezienie się razem z Kustoszem w kuchni w jedno pstryknięcie czajnika.

Łapię się za uszy, bo ten dźwięk odbija się od wnętrza mojej czaszki jak kulka z numerkami w maszynie losującej Lotto. Po wewnętrznej stronie powiek latają mi numerki, zderzając się ze sobą i tworząc nowe. Może nigdy nie byłem dobry z matematyki, ale nawet ja wiem, że z siódemki tak po prostu nie może się zrobić dwunastka. Ściągam brwi, bo głowa boli mnie jeszcze bardziej, gdy myślę o matematyce. Otwieram oczy.

Tuż przede mną stoi kubek herbaty, a przed przysypiającym Kustoszem karton mleka.

– Jemu też daj mleko, to szybciej się, no – mężczyzna gestykuluje ręką, próbując znaleźć słowo, ale poddaje się. Niby to ja nie spałem przez całą noc, a jednak to on wygląda, jakby miał za sobą pięćdziesięcio-dwu godzinny maraton bezsenności.

– Nie toleruje laktozy – mówi Wiktoria, kładąc tabletki koło mojego kubka i sprawdza wierzchem dłoni czy nie jest za gorący. – Możesz pić.

– Błagam, mów ciszej – szepczę, obejmując kubek.

* * *

Siedzimy w kuchni jeszcze przez pewien czas, nie odzywając się, tylko pijąc wszystko, co daje nam Wiktoria, aż w końcu Kustosz odstawia swój karton mleka i mówi:

– Powinienem już iść – wstaje od stołu, poprawiając na sobie wygniecioną marynarkę i alizarynową muszkę. Z trudem dźwigam się do pozycji stojącej i doganiam go w połowie przedpokoju. Odwraca się i zatrzymuje, gdy słyszy moje kroki za sobą. – Nie-nie-nie, ty idź spać.

Wskazuję na jego przekrzywione okulary, ale ten patrzy mi w twarz, zamiast podążać wzrokiem za moim palcem. Jakby moje oczy były jakimś stałym punktem we Wszechświecie.

– Okulary – mówię, żeby zauważył. W końcu poprawia je kciukiem, a do mnie podchodzi Wiktoria i kieruje, łapiąc za ramiona w stronę schodów. Macham do Kustosza na odchodne, a on się uśmiecha. Nie wiem czy do mnie, do Wiktorii, czy do obrazów wiszących na ścianach, bo to trochę taki nieobecny uśmiech do czasoprzestrzeni.  

– W zasadzie, to nie żałuję, że dane nam było poznać się w takich okolicznościach – mówi do Wiktorii odprowadzającej go do drzwi, gdy zakłada płaszcz i przechodzi przez próg na dwór. Mruży oczy, nie mogąc znieść takiej ilości światła, jaką zapewnia mu pojedyncza latarnia na chodniku i ponownie się odzywa. – Ktoś musiał zaopiekować się tą małą kulką nienawiści pod twoją nieobecność. Mam nadzieję, że nie popsułem go zbytnio.

Wiktoria śmieje się dźwięcznie. Wymieniają między sobą jeszcze kilka cichych uwag, których nie jestem w stanie usłyszeć, aż w końcu drzwi zamykają się na siedem zamków.

– Okej – zaczyna Wiktoria spokojnie, wbijając we mnie wzrok. Nie umiem określić, czy jest wściekła i próbuje to ukryć, czy nie umie tego po sobie pokazać. – Przydałoby się kilka słów wytłumaczenia. Kto to był?

– Kustosz – mówię automatycznie i, nie czekając na odpowiedź Wiktorii, zaczynam biec.

Biegnę po schodach, po korytarzu, przez pracownię i zatrzymuję się dopiero przed obrazem na sztaludze, która samotnie stoi na środku pokoju. Ogarniam wzrokiem podłogi pełne kolorowych odcisków, ściany w zaciekach z farby i tapicerki foteli, bogatsze przynajmniej o całą gamę barwników. Całe pomieszczenie wygląda, jakby eksplodował w nim jednorożec.

Wpatruję się w obraz. Wygląda zupełnie inaczej niż zapamiętałem go, gdy byłem pijany.

Po chwili dołącza do mnie Wiktoria i obydwoje stoimy przed zamalowanym płótnem, zastanawiając się, co przedstawia. Gdybym tylko pamiętał, co miałem na myśli pięć godzin temu.

Wiktoria przechyla głowę.

– To wygląda jak jakiś… człowiek albo potwór – wskazuje palcem na czarną sylwetkę wygiętą pod nienaturalnym kątem z pojedynczą kończyną sterczącą ku górze. – A to trochę… fajerwerki? – wbijam wzrok w żółte punkciki na górze płótna. – Taki jakby… Chochoł chwytający gwiazdy – nagle dzwoni jej telefon. Przeprasza mnie i wychodzi z pokoju, zostawiając mnie samego z płótnem oraz malowanym chochołem. Już nie wrócimy do tej rozmowy. Chyba nie dowiem się, o co mi chodziło pięć godzin temu.  

Nagle coś we mnie uderza.

Waham się przez parę sekund, zanim otwieram drzwi i wybiegam na balkon. Błądzę wzrokiem po ulicy pogrążonej w ciemnościach, gdy w końcu dostrzegam dobrze mi znaną alizarynową muszkę, która opiera się o latarnię, przecierając zmęczone oczy.

Biorę głęboki oddech. 

To dobry moment.

– Powiesz mi w końcu, jak się nazywasz? – wołam za Kustoszem. Zadziera głowę zdezorientowany, przez chwilę szukając mnie wzrokiem. – Tu jestem – mówię, skupiając jego uwagę na sobie. Na sobie i na swetrze umazanym farbami.

– Dlaczego chcesz wiedzieć dopiero teraz?

Wzruszam ramionami. Drapie się chwilę po podbródku, jakby zastanawiając się, czy powinien mi powiedzieć, jednak w końcu mówi, wypuszczając kilka obłoczków pary z ust:

– Astrolabiusz Chochoł – przez chwilę trawię tę informację. – A ty?

– Jan Matejko.

Kustosz śmieje się, a ja ściągam brwi. Przecież jego imię i nazwisko jest nawet głupsze niż moje. Dlaczego się śmieje?

– Dziewczyna z muzeum miała rację – mówi, unosząc dłoń do gwiazd i patrzy wprost na jeden stały punkt we Wszechświecie.

Na mnie.

– Chochoły są jednak Matejki.